Počelo je s arapskim facebook-revolucijama, nastavilo se s trollerima, alt-rightom i pobjedom Donalda Trumpa. Internet je - čini se - definitivno počeo mijenjati odnose moći i suvremeni politički pejzaž.
Nije stoga čudo što ovogodišnji Human Rights Film Festival - koji u ponedjeljak počinje u Zagrebu - počinje filmom koji je manifest antitehnološke paranoje. Autor tog filma je kultni njemački modernist Werner Herzog, a njegov dokumentarac “Lo and Behold” (“Tko bi rekao: fantazije umreženog svijeta”) dosad je najizravniji pokušaj da se internet optuži kao đavolju napravu.
Herzog je uvijek bio režiser koji je znao potaknuti kontroverze pa će tako biti i ovaj put. A Herzogov film sasvim umjesno otvara festival koji će se tijekom osam dana baviti odnosima politike, medija i filma.
Oštar “art”
Zagrebačka verzija Human Rights festivala nastala je 2004. kao lokalna inačica cijele obitelji svjetskih aktivističkih festivala koji obično prikazuju angažirane filmove na društvene teme. No, u zagrebačkom slučaju, HRFF je od početka imao manje aktivistički, a više filmofilski štih, a tijekom posljednjih desetak godina profilirao se kao smotra na kojoj publika može vidjeti najoštriji festivalski “art” program u Zagrebu. Prikazujući smjesu eksperimentalnih, dokumentarnih i zahtjevnijih igranih filmova, ekipa HRFF-a tijekom trinaest godina predstavila je lokalnoj publici neke od ključnih suvremenih filmaša, poput Čileanca Pabla Larraina, Filipinca Lava Diaza ili Ukrajinca Sergeja Loznicu.
I ove godine program HRFF je više “art” nego politički nabrijan. Festival u Zagreb i Rijeku donosi 29 naslova nekih od najboljih suvremenih svjetskih autora. Neki od njih stalni su festivalski znanci. Larrain je opet tu sa svojim “Nerudom”, filmom o ključnoj godini u životu slavnog komunističkog pjesnika. Lav Diaz je također tu, ali ne sa svojim friškim pobjednikom Venecije “Žena koja je otišla”, nego s dokumentarcem “Djeca oluje, knjiga prva” koji je nastao neposredno prije “Žene”. Opet je tu i Loznica. Njegov dokumentarac “Austerlitz” u naslovu nosi posvetu slavnom Sebaldovom romanu.
Bizarnost
Sam film - međutim - tematski sa Sebaldom ima tek rubne veze. Svojom standardnom tehnikom promatračkog dokumentarizma i fiksne kamere, Loznica tematizira jednu od bizarnosti suvremena svijeta: masovni turizam na mjestima nekadašnjih koncentracijskih logora.
Po tradiciji, HRFF donosi i zanimljiv program američkog eksperimentalnog te nezavisnog igranog filma. Ovaj put, dvije najveće atrakcije su novi igrani filmovi dvoje važnih autora američkog sundanceovskog “indie-mainstreama”: Kelly Reichardt i Ire Sachsa. Reichardt, redateljica divne “Wendy i Lucy”, predstavlja se mozaičkim filmom o ženskim sudbinama na Midwestu “Neke žene”, a Ira Sachs - jedan od najintrigantnijih njujorških gej autora - bit će predstavljen filmom “Little Men/Ljeti u Brooklynu”, finom dramom s dječjim likovima koja tematizira pitanje gentrifikacije nekada pučkih njujorških kvartova.
Temom gentrifikacije bavi se i brazilski film “Akvarijus” režisera Klebera Mendonce Filha. Junakinja filma - koju glumi slavna Sonia Braga - udovica je koju nekretninski developeri nastoje otjerati iz njene art-deco zgrade jer na tom mjestu planiraju apartmansko zdanje.
Bračni sadizam
U programu HRFF-a su i dva europska igrana filma, koja su ostavila trag na ovogodišnjem Cannesu. Prvi - bolji - je “Nakon ljubavi” (L’Economie du couple”), belgijski film Joachima Lafossea koji se bavi zavađenim parom koji je pred rastavom, ali ih vezuje činjenica da se ne mogu dogovoriti oko prodaje zajedničke kuće.
Ekonomika suvremene osiromašene Europe tako se upliće kao izvanjska sila u dramu o bračnom sadizmu i psihološkoj torturi. Iz Cannesa je s nagradom na HRFF stigao i film “Mimoze” Oliviera Laxea. Riječ je o hvaljenom, no za moj ukus egzotično praznom filmu koji se bavi Tuarezima u gorju Maroka.
Filmski program u Zagrebu traje od ponedjeljka do subote, od četvrtka seli se i u Rijeku, a uz filmske programe, tu je i niz okruglih stolova i radionica, gostovanje turske književnice Ece Temelkuran, tribina o položaju Roma te tribina koja predstavlja katolike pristaše “pro-choice”.