Performance, film s kojim je nedavno preminuli britanski redatelj Nicolas Roeg (1928. - 2018.) napravio uspješnu tranziciju s pozicije snimatelja odnosno direktora fotografije prema režiseru, snimljen je historijski važne, turbulentne 1968. iako je u kinodistribuciji završio tek dvije godine kasnije.
Američki studio Warner Bros entuzijastično je producirao film želeći nešto za propupalo mladenačko tržište, nadajući se filmu koji će na frivolan način tematizrati swinging London, nešto u stilu “A Hard Days Night”, s tadašnjom najvećom rock’n’roll zvijezdom, Mickom Jaggerom, u glavnoj ulozi. No, umjesto toga dobili su koktel halucinogenih gljiva, nasilja, seksa, gay seksa, pomiješanih identiteta te umjetničkih referenci na Borgesa, Magrittea i Francisa Bacona. Uza sve to, Jagger se u filmu pojavljuje prvi put tek nakon sat vremena, a za potrebe soundtracka snimio je samo jednu pjesmu.
Dekadentno gnijezdo
Film nije mnogo bolje prošao ni kada se napokon pojavio u kinima. “Potpuno nevrijedan film, najgori koji sam vidio otkad pišem filmske kritike”, bio je nemilosrdan kritičar Richard Shickhel u svojoj presudi objavljenoj u Timeu 1970. No, nekoliko desetljeća kasnije kritičarska su mišljenja posve suprotna te tako autor serije “The Story of Film: An Odyssey” “Performance” postavlja kao najveći film koji propituje idenitet sedamdesetih te kao djelo kojem se filmski stvaratelji kasnijih generacija najčešće kompulzivno vraćaju. A filmski povjesničar Colin MacCabe otišao je još korak dalje te je film proglasio najboljim britanskim filmom svih vremena.
“Performance” je film koji nedvojbeno definira kasne šezdesete u boemskom Londonu. U filmu, u kojem se teško razaznaje što se zapravo događa, a što je mašta, pratimo priču o gangsteru Chasu Devlinu koji bespogovorno izvršava zadatke svoga šefa Harryja Flowersa. Nakon jednog ubojstva prisiljen je skrivati se te utočište nalazi u kući rock-zvijezde u Notting Hillu. Rockera pod imenom Turner, koji se nakon živčanog sloma povukao s djevojkom u svoje dekadentno gnijezdo, tumači Mick Jagger. No, vrlo se brzo život utroje pokazuje pogubnim za osobnost sitnog kriminalca…
U trenutku kada Jagger snima ovaj film, iza Rolling Stonesa je sedam objavljenih albuma, a zadnji - “Beggars Banquet” - osim dobrim kritikama, praćen je i kontroverzama, pogotovo zbog pjesama “Sympathy for the Devil” i “Street Fighting Man”. Krajem šezdesetih konzervativni dio društva Stonese je izjednačavao sa Sotonom koja ima poguban utjecaj na inače bogobojaznu omladinu. U to doba klasne barijere ipak popuštaju te nastaje društvo u kojem se susreću gangsteri, pop i filmske zvijezde s pripadnicima aristrokracije. Londonski Kings Road tada je bio pun androginih muškaraca željnih da pokažu svoju ženstvenost. Sličnog backgrounda su i autori filma; Nicolas Roeg bio je sin propalog nizozemskog trgovca dijamanata. Kao snimatelj, radio je i za velikog Davida Leana, a kao direktor fotografije potpisuje filmove kao što su “Fahrenheit 451” Françoisa Truffauta i “Daleko od razuzdane gomile” Johna Schlesingera. Iza kamere je bio i u “Performanceu”, koji je napravljen prema scenariju Donalda Cammella koji je s Roegom i režirao film. Cammell je, pak, odrastao u umjetničkoj i boemskoj obitelji u Škotskoj, a jedan od likova njegova djetinjstva bio je i veliki okultist Aleister Crowley. Ubio se 1996. godine, a osim “Performancea” njegov najpoznatiji film bio je SF “Demonsko sjeme” iz 1977. godine s doista uznemirujućom pričom o superračunalu koje uspije oploditi ženu svojega vlasnika (glumi je Julie Christie), koja na kraju rodi neobičnog bastarda tehnologije i čovjeka.
Dvogodišnje natezanje
“Performance” je po svemu bio dijete svoga vremena - pred gledateljima se vrtjelo nelinearno pripovijedanje i sami su morali od celuloidnih puzzlea složiti priču te dešifrirati što se zapravo dogodilo. Kada su vidjeli film, čelnici Warner Brosa bili su užasnuti spoznajom u što su uložili novac. Pogotovo ih je sablaznilo otvoreno drogiranje glavnih protagonista filma, kao i scene seksa u kojoj su sudjelovali Jagger, James Fox koji je glumio Chasa, Anita Pallenberg - tadašnja djevojka Keitha Richardsa koja je upravo na setu ovog filma imala aferu s Jaggerom - te Michele Breton. Odlučili su film ne pustiti u distribuciju i navodno su čak željeli i uništiti negativ, a Roeg se kasnije prisjećao kako je strahovao da će ga holivudski producenti tužiti. Nakon dvogodišnjeg natezanja film je ipak završio u kinima a Jagger je u međuvremenu snimio i film “Ned Kelly”.
Ultimativni rock komad
Na setu “Performancea”, kasnije se prepričavalo, ekipa je bila podijeljena u dva tabora; u jednom je bila straight ekipa kojoj su pripadali stariji filmski profesionalci, a u drugom taboru, koji su nazivali i “cool set”, bili su mladi glumci i članovi ekipe koji nisu zazirali od drogiranja. Iako je tvrdio da je u “Performanceu” ostvario najbolju ulogu karijere, Fox je upravo nakon tog filma odlučio distancirati se od glume i postati gorljiv kršćanin. Pauzirao je deset godina i kasnije nastavio karijeru respektabilnog karakternog glumca.
Anita Pallenberg, u to vrijeme ultimativni rock komad, upravo je na setu ovog filma započela svoje poniranje u heroinsku ovisnost, za koju je naivno vjerovala da je uspješno skriva. Navodno je upravo Donald Cammell upoznao Jaggera s njegovom prvom ženom, Biancom, i to mjesec dana nakon što je film ipak imao premijeru. A Keith Richards je u svojoj autobiografiji “Život” iz 2011. godine otkrio kako je neskrivena kemija između Jaggera i njegove tadašnje djevojke Anite Pallenberg, kako na velikom ekranu tako i u stvarnosti, njega inspirirala za jednu od najpoznatijih i najboljih pjesama Stonesa - “Gimme Shelter”.
Nicolas Roeg još je dvaput snimao filmove s pop-zvijezdama. S David Bowiejem 1976. godine snima “Čovjek koji je pao na Zemlju”, melankoličan znanstvenofantastični film koji je u kolektivnoj memoriji usadio sliku Bowieja kao tužnog, neshvaćenog izvanzemaljca. Četiri godine kasnije s Artom Garfunkelom u ulozi opsesivnog psihijatra napravio je film “Bad Timing”. No, Roegovim najboljim filmom smatra se triler iz 1973. godine “Don’t look Now” s Donaldom Sutherlendom i Julie Christie u ulogama supružnika koji nakon tragične pogibije kćeri zajedno putuju u Veneciju.