Jedan od prošlogodišnjih prijevodnih vrhunaca svakako je roman Javiera Maríasa “Tako počinje zlo” koji je u prijevodu Dinka Telećana objavio Profil. Riječ je o gusto pisanom romanu, detaljne psihologizacije likova i pedantne analize njihovih emotivnih stanja s pričom kao iz melodrama Douglasa Sirka. Priču o nesretnom braku španjolskog filmskog režisera Eduarda Muriela i njegove seksepilne ali i autodestruktivne supruge Beatriz pripovijeda nam mladi režiserov asistent Juan De Vere koji se više nego što je potrebno uplete u život svojih poslodavaca.
Sve se zbiva 1980-ih godina u Madridu, u slobodarskim godinama La Movida, kada se nakon pada Francova režima napokon moglo slobodno disati, no razvod još nije bio legaliziran. Režiser Muriel izgleda kao iz nekog Buñuelova filma, s crnim povezom preko oka, neobjašnjivo ljut na svoju suprugu s kojom je tek formalno u braku i odbija bilo kakvu bliskost. Beatriz je pak putena, pomalo zamišljena žena čiji je život obilježen tragičnom smrću jednog djeteta i činjenicom da joj je otac bio homoseksualac. No, na početku romana pažnja nam je usmjerena na Murielova prijatelja, pedijatra Jorgea Van Vechtena. Režiser, naime, svom pomoćniku daje nalog da istraži Vechtena i glasine da se ovaj nečasno ponio prema nekoliko žena. No, dramatična dinamika odnosa između dvoje supružnika s vremenom priču odvede u sasvim drugom smjeru.
Cijelo vrijeme nam pripovjedač daje i diskretnu interpretaciju španjolske sadašnjosti osamdesetih godina, opisujući građanski život temeljen na laži i općem dogovoru da se neće kažnjavati “oni loši” koji su provodili Francov režim.
Marias je pisac velike geste, gustog, ljepljivog tkanja i doista je opčinjujuće utopiti se u introspekcije i opservacije pripovjedača De Verea koji, na kraju to saznajemo, s ipak velike vremenske distance govori o događaju koji je presudno utjecao i na njegov život.
Javier Marias (66) jedan je od najznačajnijih španjolskih suvremenih pisaca, anglofil, koji je na španjolski preveo “sve”, od “Tristrama Shandyja” do Faulknera, a u naslovima svojih romana, kao i ovdje, voli parafrazirati Shakespearea. O njemu se često spekulira kao izglednom dobitniku Nobela za književnost. Njegovi romani prevedeni su na 40-ak svjetskih jezika i prodani u milijunskim nakladama. No, posrijedi je zahtjevna literatura koja, na kraju, pruža veliko zadovoljstvo.
U njegovoj biografiji ogleda se i sudbina suvremene Španjolske; njegov otac bio je filozof Julián Marías, kojem je za vrijeme Franca bilo onemogućeno djelovanje jer ga je jedan od njegovih poznanika denuncirao kao autora članka u ljevičarskim novinama. Stoga se s obitelji seli u SAD gdje predaje, između ostalog, i na Yaleu. Iako je odrastao u umjetničkoj obitelji, Javier je impuls za pisanje, po vlastitom priznanju, dobio nakon što je kao mladić šest tjedana proveo kod svog strica u Parizu koji je snimao softporn i horor filmove. Prvi roman stoga objavljuje s nepunih 20 godina. Osim po intenzivnoj književnoj produkciji, Marias je poznat i kao kolumnist El Paisa za koji piše zadnja dva desetljeća. Erudit i ljevičar, intelektualni je celebrity u svojoj zemlji (i u Europi) i vole mu predbacivati da “politiku pretvara u memljivi egotrip”. Na hrvatski je prevedeno više njegovih naslova; “U boju sutra na me misli” (2005), “Tvoje lice sutra” (2008), “Zaljubljivanja” (2013)...
“Tako počinje zlo” raspliće se sporo, a likovi i događaji su pitoreskni i bombastični kao iz nekog Almodóvarova filma, no bez njemu svojstvenog kiča. Rasplet je vrlo filmski, a sudbine protagonista tragične u tradiciji najboljih melodrama. No, prije svega, Marias pruža veliki užitak čitanja. Posrijedi je jedna od najboljih knjiga objavljenih protekle godine.
