Nakon što je u ponedjeljak objavljena vijest da je u Beogradu u 84. godini umro srpski glumac Bora Todorović, jedan hrvatski portal objavio je insert iz možda najpopularnijeg Todorovićevog filma - Šijanovog “Maratonci trče počasni krug”.
U tom isječku, Todorović glumi glasovitog Đenku, filmofila i tehnofila, erotomana i vlasnika lokalnog, provincijskog kina. U toj sceni, Đenka odjeven u blještavo bijeli mantil, s kožnom vozačkom kapom silazi s motocikla, kao da je čitav taj mali, provincijski svijet srpskog gradića njemu na dlanu, da ga uzme. Koju scenu potom, Đenka će fatalno stradati: spalit će ga krematorij koji je upravo popravio, a jedan od likova familije Topalovića “komemorirat” će njegovo pretvaranje u prah najslavnijom replikom jugofilma: “E opravi je, alal mu vera!”
Stranci na Balkanu
Taj prizor esencija je onoga što je otjelovljavao Bora Todorović u srpskom i jugoslavenskom filmu. Tijekom trideset godina, Todorović je svojom karizmom i šarmom perfektno personificirao karaktere koji su u balkanskoj sredini bili strano tijelo: strance i emigrante, hohštaplere i bjelosvjetske lažove, naivne entuzijaste i one koji - iz nekih nerazumljivih razloga - vjeruju u prosperitet. Beskrajno šarmantan, naočit na narodski način, Bora Todorović bio je najbolji u ulogama na razmeđi komičnog i dramskog, te kod redatelja koji su bili skloni teatralnoj glumačkoj stilizaciji. Takve je redatelje našao u dvojici ključnih autora te jugoslavenske generacije: u Slobodanu Šijanu i Emiru Kusturici.
Bora Todorović rođen je 1930. u Beogradu, u učiteljskoj obitelji. Nakon što je kratko studirao strojarstvo, upisao je glumu i našao se na istoj klasi s dvojicom budućih genijalaca jugoslavenskog filma, Ljubom Tadićem i Slobodanom Perovićem. Dok će Tadić postati klasični dramski prvak, a Perović personifikacija naturalističkog minimalizma crnog vala, Todorovićev je glumački put bio drukčiji: njemu će više pasati razigranost “praške škole”.
Četiri godine u HNK
Prvi dio karijere Bore Todorovića obilježilo je kazalište. Glumi u Beogradskog dramskom pozorištu, potom zajedno s Bojanom Stupicom na četiri godine prelazi u zagrebački HNK (1957-61), a onda se vraća u tada mladi Atelje 212, kojem će ostati desetljetno zaštitno lice. Iako je danas najviše upamćen kao filmski glumac, Todorović je kasno napravio ozbiljnu filmsku karijeru. Tek od konca sedamdesetih počinje se redovno pojavljivati u filmovima mladih autora praške škole ( Paskaljevića, a pogotovo Gorana Markovića) kojima su njegova urbana fizionomija i prigušeni komičarski talent trebali više nego crnovalovcima. Osamdesete su Todorovićeva dekada. Tada glumi nezaboravnog Đenku u Šijanovim “Maratoncima”, glumi sirotu žrtvu paranoje Ilije Čvorovića u “Balkanskom špijunu”, komičnog prevaranta u Baletićevom “Balkan ekspresu”, vođu romske bande u Kusturičinom “Domu za vješanje”, a bez njega nisu prošli ni drugi klasici te dekade kao “Ko to tamo peva”, “Tajvanska kanasta”… istodobno, Todorović dominira malim ekranom u tv serijama “Vruć vetar” i “Sivi dom”. Od svih velikih glumaca te generacije, Todorović možda najmanje nomadski “luta” filmskom Jugoslavijom. Njegova karijera uvelike je vezana baš uz srpski film, kojem su perfektno poetički ležali njegov ekstrovertni stil i tipologija likova.
Nagrada u Cannesu
U devedesetima, Todorović nastavlja karijeru, glumi u Kusturičinu “Undergroundu”, glumi u zapaženom slovenskom filmu “Sladke sanje” Saše Podgoršeka, a početkom narednog stoljeća dobiva i zakašnjelo internacionalno priznanje, nagradu u Cannesu za ulogu u “Profesionalcu”, filmu koji je Dušan Kovačević režirao po vlastitoj komediji. Ipak- te dekade ne pripadaju Bori Todoroviću: pripadaju kudikamo više njegovom sinu Srđanu, koji u devedesetima prekida kratkotrajnu karijeru bubnjara Ekaterine i ulogom đavla u “Mi nismo anđeli” postaje zaštitno lice srpskog filma 90-ih.
Bora Todorović umro je u ponedjeljak nakon moždanog udara uzrokovanog postoperativnim komplikacijama. Tako je otišao glumac koji je svojim likom i ulogama obilježio jesen Jugoslavije, i utjelovio njen ambivalentni, nikad do kraja raščišćeni odnos prema modernizaciji i Zapadu.