Peristil

Peristil je stekao popularnost u zreloj rimskoj arhitekturi gdje je on, uz atrij, najistaknutiji dio otmjene kuće: unutrašnje dvorište, obično s bazenom u središtu, okruženo trijemom na stupovima i ukrašeno kipovima. Izravan izlaz na peristil imale su prostorije kojima je bio okružen: spavaonice (kubikula), blagovaonice (cenakula), sobe za dnevni boravak, kuhinja, ostave itd. Simon P. Ellis smatra da nestanak peristila (oko 550.) znači i kraj antičkog načina života.

U reprezentativnoj arhitekturi kasnog carstva peristilom se naziva i trg obrubljen trijemom na stupovima. Tako i Dioklecijanova palača na raskrižju karda i dekumana, gdje bi u gradu bio forum, ima peristil, pa je to prije stotinjak godina postao i službeni naziv tog trga (dotad se zvao Plokata Sv. Dujma). Bio je glavni trg grada Splita do nastanka Pjace.

Splitski Peristil bio je mjesto svečana Careva izlaska (s Protironom kao proscenijem), pa svečanih kršćanskih procesija, pa kazališnih predstava. Izazivao je i intervencije u prostoru (“crveni Peristil”, “crni Peristil”), a sada je upakovan i u kerumovsku ambalažu (što donekle emulira Christa).

“Peristil” je grecizam, a u grčkome je složenica: “perí” (naokolo) + “stylos” (stup).

“Stylos” je prijevojem vezan uz “stásis” (lat. “status”), iz praindoevropske osnovice “*sta-”, koja je u našem jeziku dala glagol “stati” i pridjev “star” (izvorno: odstajao).