U svojim najboljim danima, Hollywood se izdašno hranio neameričkim talentima. Klasični studijski film u dobroj su mjeri izgradili useljenici iz Njemačke, Austrije, Bjelorusije ili Mađarske, ljudi koji su zanat ispekli u njemačkom ili britanskom filmu.
No, posljednjih godina Hollywood i neholivudski art-film postali su pomalo kao dva odijeljena plućna krila, a ljudi koji su se iz jednog umješno preselili u drugo postali su rijetki. Ipak, postoje iznimke, a među najdojmljivijima je Kanađanin Denis Villeneuve.
Denis Villeneuve karijeru je počeo frankofonim filmovima u rodnom Quebecu, obigravao je oko rubnih programa Berlina i Cannesa te - poput mnogih - gradio solidnu karijeru lokalnog art-režisera.
A onda se preselio južno od granice i počeo nizati filmove na engleskom jeziku koji su bili naizgled strašno različiti. Na prvi pogled, teško je pomisliti da je isti čovjek napravio efektni akcijski triler o narkokartelima poput “Sicaria” te film poput “Neprijatelja” - filozofski esej o identitetu po romanu nobelovca Saramaga. Ipak, u oba ste filma osjećali istu audiovizualnu ruku, istu brižljivu gradnju atmosfere i kubrickovsku sposobnost da se od prostora u kojem ljudi obitavaju stvori psihološka klopka.
Tu sposobnost da istodobno bude “mainstream” i “art” kanadski je režiser definitivno zakucao filmom “Arrival” (Dolazak).
Nastao prema duljoj SF pripovijetki američko-kineskog pisca Teda Chianga, “Arrival” pripovijeda o profesorici lingvistike (Amy Adams) kojoj jednog dana u ured bane brigadir američke vojske (Forest Whitaker). Na dvanaest točaka na planetu spustili su se svemirski brodovi u kojima su sedmonogi vanzemaljci. Njihovo glasanje, međutim, nitko nije kadar dešifrirati. Vojska stoga zove lingvisticu i fizičara (Jeremy Renner) da uspostave kontakt. Junakinja uskoro shvati da se svemirci ne glasaju, nego komuniciraju kružnicama tinte. Učenje svemirskog “jezika” - međutim - za nju uskoro postaje ulaz u nove spoznajne moći.
Villeneuveov film bavi se s nekoliko tema. Za početak, to je film o “prvom kontaktu”, i to možda najefektniji još od Spielbergovih “Bliskih susreta”: scene kontakta su ledeno efektne i baš kubrickovske. “Dolazak” je i politička parabola o nacionalistički razjedinjenom čovječanstvu kojem trebaju dobrostivi alieni da bi ujedinili ljudsku vrstu. Taj dio filma jako podsjeća na Spielberga i ostavlja dojam dobronamjerne banalnosti. Villeneuve se, međutim, ne libi igrati i s filozofsko-lingvističkim konceptima, poput Sapir-Whorfove teorije o tome da jezik uvjetuje spoznaju. Iz tih lingvističkih teorija proizlazi završni obrat filma koji nećemo odati, no doista je domišljat i otvara ključno intelektualno pitanje filma: može li čovjek utjecati na svoju sudbinu, i ako ne - treba li je stoički prihvaćati?
Villeneuveu se može možda prigovarati pretencioznost i kuhinjska simplifikacija filozofije. Osobno, miliji mi je njegov “Sicario” u kojem su ozbiljna pitanja bila dublje skrivena u mehanizmu priče. Ali, Villeneuve je bez ikakve sumnje rasni režiser, čovjek čiji su filmovi - pa i “Arrival” - punokrvni audiovizualni užitak.