Nakon što je početkom devedesetih stekao međunarodnu afirmaciju, Rade Šerbedžija vodio je u svjetskom filmu dvije paralelne neovisne karijere. Jedna je od njih ona koju najbolje poznaje i naša publika: ona holivudska, gdje najčešće glumi ruske negativce ili pitoreskne epizodiste od “Mirnog Amerikanca” i “Sveca” do serije “24”. Druga je ona u europskim ili kanadskim filmovima, gdje su njegove uloge veće i zahtjevnije, no često jednako tipski zadane. U mnogima od tih filmova - poput “Slatkog žamora života” Giuseppea Bertoluccija, “Hermana” Giuseppea Robbiana ili “Uspomene jednog bjegunca” Jeremyja Podeswe - Šerbedžija glumi mutacije Grka Zorbe, grčke arheologe, balkanske umjetnike ili boeme, likove koji reprezentiraju egzotičnu muškost povezanu s etno-stereotipom balkanskog boemskog mačizma. Pošteno kazano, dobar dio tih uloga jednako je stereotipan i kolonijalan koliko i one ruskih pukovnika u Hollywoodu.
Rasistički ribari
Film “Shun Li i Pjesnik” Talijana Andree Segrea (koji je ovog tjedna krenuo u limitiranu hrvatsku distribuciju premijerom u Rijeci) na prvi pogled se uklapa u tu klišeiziranu nisku pjesnika/boema/ribara/boksača. U filmu talijanskog igranog debitanta i uspješnog dokumentarista Andree Segrea, Rade Šerbedžija glumi Bepija, doseljenika iz Pule koji godinama živi i radi kao ribar u Chioggi, drevnoj ribarskoj komuni u mletačkoj laguni. Bepi je u krugu lokalnih znan i kao “pjesnik”. I on i ekipa zalaze u lokalni otrcani bife u kojem pak konobari Kineskinja Shun Li ( Tao Zhao). Otad nadalje zaplet podsjeća pomalo na “Downton Abbey”. Dvoje čestitih ljudi odmah se zavoli, no protiv njih su okolnosti: kao prvo rasistički ribari, te kao drugo kineska mafija koja će iz Kine u Italiju dovesti Shun Liino dijete tek kad ona radom otplati dug, a taj se dan neodređeno odgađa.
Ćozotski dijalekt
Segreov “Io sono Li” (“Shun Li i Pjesnik”) za moj je ukus najbolji film koji je Šerbedžija snimio izvan ex-Jugoslavije i Hollywooda u zadnjim desetljećima. Iako se njegova uloga ne razlikuje mnogo od serije sličnih macho-lirskih Zorbi, ono što se razlikuje je to što je “Io sono Li” film dojmljive atmosfere čijem svijetu vjerujete i kad se zaplet doima bajkovito-papirnatim. Segre je film fino obojio vlažno-melankoličnom atmosferom zimske lagune, unio u njega neku crtu dokumentarizma koja vas navede da zaboravite na relativnu stereotipnost sižea. U taj dojam uklapa se i Šerbedžija. U filmu on glumi na dijalektu Chioggie (dijalektu koji su Dalmatinci zvali “ćozotski”, a ovjekovječio ga je Goldoni). Ne znam koliko njegov govor talijanskom uhu zvuči uvjerljivo, no smjesa ćozotskog, slavenskih poštapalica i talijanskog meni se čini uvjerljivom.
Prošle godine Rade Šerbedžija odigrao je vrlo dobru epizodu glavnog tužitelja u srpskom političkom trileru “Ustanička ulica”. Taj film, kao i “Io sono Li”, uloge su koje se mogu mjeriti s onim što je Šerbedžija radio u jugoslavenskoj eri. Za najveći dio američkih i neameričkih filmova koje je snimio u međurazdoblju to se, nažalost, ne može reći.